Hamsi, Türk mutfağının vazgeçilmez deniz ürünlerinden biri olarak hem Karadeniz’de hem de Marmara Denizi’nde yoğun olarak avlanır. Aynı tür olmasına rağmen, bu iki deniz balıkların yapısını, tadını ve kullanım alanlarını farklı şekilde etkiler. Karadeniz hamsisi, soğuk ve akıntılı sularda yetiştiği için daha yağlı ve aromatik bir lezzet sunarken; Marmara hamsisi, ılıman ve sakin suların etkisiyle daha etli ve hafif bir tada sahiptir. Bu noktada Doç. Dr. İlkay Gök iki balık arasındaki farkı şöyle anlatıyor: Karadeniz’in düşük sıcaklıkları ve oksijenli akıntıları hamsinin yağ oranını artırarak daha belirgin bir aroma kazanmasına yardımcı olurken, Marmara Denizi’nin daha sıcak ve sakin yapısı balığın kas yoğunluğunu artırıp yağ oranını düşürür.
Karadeniz hamsisi, anlaşılacağı gibi Karadeniz'e özgü bir türdür. Bu bölge, hamsinin üreme ve büyüme için uygun ortamlar sunduğu zengin besin kaynaklarına sahiptir. Karadeniz'in derinlikleri ve besin çeşitliliği hamsinin çoğalmasına katkı sağlar. Karadeniz hamsisi, genellikle 0-200 metre derinliklerde bulunur. Marmara hamsisi Marmara Denizi'nde yaşar. Marmara Denizi'nin daha kapalı ve daha az besin kaynağına sahip olması, Marmara hamsisinin büyüme ve üreme koşullarını etkiler. Marmara hamsisi, genellikle 0-100 metre derinliklerde yaşar. Karadeniz hamsisine göre daha az sayıda ve daha küçük gruplar oluşturur.
Karadeniz hamsisi ve Marmara hamsisi, görünüşte benzerlik gösterse de bazı fiziksel farklılıklare sahiptir.
Karadeniz hamsisi genellikle daha iri ve daha uzun olabilir, ortalama 12-15 cm boyunda büyüyebilir. Marmara hamsisi ise daha küçük olup, genellikle 8-12 cm arasında değişir.
Karadeniz hamsisinin vücudu daha silindirik ve sırtı daha koyu bir renge sahiptir. Marmara hamsisi ise daha düz bir vücut yapısına sahiptir ve renk tonları daha açık olabilir.
Karadeniz hamsisi, Marmara hamsisine göre ortalama olarak daha küçük ve narin bir yapıya sahiptir. Karadeniz’in sürekli akıntılı sularında yetişen balıklar, güçlü kas yapısı geliştirmek zorunda olduğundan boyutları sınırlı, eti ise sıkıdır. Her iki tür de plankton ve küçük deniz canlılarıyla beslenir, ancak besin kaynakları ve beslenme alışkanlıkları açısından farklılık gösterirler. Karadeniz hamsisi, daha zengin besin kaynaklarına sahip olan Karadeniz'de, fitoplankton ve zooplanktonlarla beslenir. Marmara hamsisi, Marmara Denizi'nde daha az besin kaynağına erişim sağladığı için, beslenme alışkanlıkları daha sınırlıdır ve besin arayışı daha zorlu olabilir.
Karadeniz hamsisi göç eden bir balıktır, yumuşak, yağlı ve suludur ve daha lezzetlidir. Yağ oranının yüksek olması, hamsilerin kızartıldığında daha gevrek olmasına ve yemeğin lezzetinin artmasına yardımcı olur. Karadeniz hamsisi, özellikle taze olduğunda çok daha lezzetlidir.
Marmara hamsisi ise, yağ oranının düşük olması nedeniyle daha sert ve kuru bir yapıya sahiptir. Yağsız olduğu için ızgaraya gelmez. Genellikle pişirme sırasında daha fazla su kaybeder ve bu da etinin daha yoğun olmasına neden olur. Marmara hamsisinin tadı, Karadeniz hamsisine kıyasla daha az belirgindir. Yine de Marmara hamsisinin etinin yoğunluğu, bazı yemeklerde tercih edilmesine yol açar. Özellikle fırında veya ızgarada pişirilen Marmara hamsisi, daha az yağlı ve daha etli olma özelliğiyle öne çıkar.
Hamsi Omega-3 içeriği en yüksek balıklardandır. Hatta Omega-3 miktarı somondan bile yüksektir. Karadeniz hamsisinin yüksek yağ içeriği, Omega-3 yağ asitleri açısından zengin olmasını sağlar. Omega-3, kalp sağlığını destekleyen, inflamasyonu azaltan ve genel sağlık üzerinde olumlu etkiler yapan bir yağ asididir. Karadeniz hamsisi, bu açıdan daha sağlıklıdır ve düzenli tüketimi, vücudun ihtiyacı olan yağ asitlerini karşılamaya yardımcı olabilir. Marmara hamsisi, göç etmediği için yağ oranı daha düşüktür ve kalori alımını kontrol etmek isteyen bireyler için daha uygun olabilir. Ancak, daha düşük yağ oranı, Omega-3 gibi önemli yağ asitlerinin de daha az bulunmasına yol açar. Dolayısıyla, Marmara hamsisi, sağlıklı yağlar açısından Karadeniz hamsisine göre bu açıdan daha az faydalıdır.
Yazar: Doç. Dr. İlkay Gök
Şunlara da göz atın:
Evden ve Elden Hamsi Kokusunu Çıkartmak İçin 10 Öneri
4 Kişiye Kaç Kilo Hamsi Yeter?
Hamsi Sarma Yapmanın 4 Püf Noktası