Sütün kalitesi ve hayvanın beslenme şekli, tereyağı verimini önemli ölçüde belirler. Ortalama bir inek sütü %4 yağ içerdiğinden 20 kilodan yaklaşık 1 kilo tereyağı çıkar. Eğer süt manda ya da koyun sütü olursa bu miktar 1,5–2 kiloya kadar ulaşabilir. Tereyağı yapımında sıcaklık ve çırpma süresi doğru ayarlanmazsa, yağın tam olarak ayrışması zorlaşır.
Tereyağı verimi, sütün yağ oranına doğrudan bağlıdır. İnek sütü genelde %3 ila %4,5 yağ içerir. Bu oran yüksekse, elde edilecek tereyağı miktarı da artar. Örneğin, tam yağlı köy sütü %4,5 yağ içeriyorsa verim daha yüksektir. Yağ oranı düşük fabrika sütlerinde ise sonuç çok daha az olur.
Genel olarak 1 kilo tereyağı elde etmek için yaklaşık 18–22 kilo süt gerekir. Bu durumda 20 kilo sütten ortalama 900 gram ila 1,1 kilo tereyağı çıkar. Yani süt çok yağlıysa 1 kilo biraz geçilebilir, az yağlıysa 900 gram civarında kalır. Bu oran, sütün türüne ve işleme yöntemine göre küçük farklar gösterebilir. Koyun ya da manda sütü kullanıldığında verim daha da artar.
Süt önce kaynatılır ve dinlendirilir; bu sırada üstte kaymak tabakası oluşur. Kaymak dikkatlice alınır ve soğutularak biriktirilir. Daha sonra bu kaymaklar çırpılır veya yayıkta işlenir. Yağ ile ayran birbirinden ayrıldığında ortaya tereyağı çıkar. Bu aşamalarda yapılan her hata (örneğin fazla ısıtma) verimi azaltabilir.
İnek sütünden 20 kilodan yaklaşık 1 kilo tereyağı çıkarken, manda sütünden bu miktar 2 kiloya yaklaşabilir. Koyun sütü ise %6–7 yağ içerdiği için verimi oldukça yüksektir. Buna karşın keçi sütü daha az yağlı olduğu için tereyağı miktarı düşer. Bu farklar, sütün doğal yağ yapısından kaynaklanır. Dolayısıyla hangi hayvanın sütü kullanıldığı sonucu ciddi şekilde etkiler.
20 kilo ortalama yağlı inek sütünden yaklaşık 1 kilo tereyağı elde edilir. Bu işlemden ayrıca bir miktar ayran da çıkar, bu da toplam süt ürünleri verimini artırır. Tereyağı yapımında sütün tazeliği ve hijyeni de önemlidir. Süt beklemişse veya yeterince soğutulmamışsa yağ ayrışması zorlaşır. Sonuç olarak, süt kalitesi ne kadar iyiyse, tereyağı verimi o kadar yüksek olur.
Şunlara da göz atın:
Tereyağı Sütten Mi Yoğurttan Mı Yapılır?
10 Litre Sütten Kaç Kg Tereyağı Çıkar?