Kış aylarında bol bol tüketilen boza, eski zamanlarda sokaklarda satılan bir içecek iken, şimdilerde market raflarında yerini alıyor. Havaların soğumasıyla birlikte mutfağımıza giren bu içecek, Türk kültüründe önemli bir yere sahip. Tarihi, milattan önce 8000'lere dayanan boza, günümüze kadar ulaşmayı başaran nadir değerlerden biri aslında. Bu yazımızda, bozanın tarihi yolculuğunu sizlerle paylaşacağız.
Bozanın doğum yeri, Mezopotamya ve Doğu Anadolu olarak biliniyor. O dönemlerde darı ve pirinçten yapılan içecekler çok popülermiş. Fermente tahıl unlarından yapılan boza, Farsçada Buze, Moğollarda Bodso, Arapçada Buza, Bulgarca ve Sırpça Da Boza ismiyle biliniyor. Dönemin şartlarına göre toprak kaplarda ve testilerde hazırlandığı düşünülüyor. Uzun süre saklamak için de, bu kapların toprağa gömüldüğü düşünülüyor.
Milattan sonraki yıllara kadar varlığını sürdüren boza, özellikle Orta Asya Türkleri tarafından çok seviliyor. O dönemlerde yapılan göçlerde Kafkasya ve Balkanlar'a ulaşıyor ve geniş bir kitle tarafından tüketiliyor. Bozanın yükselişi ise, Osmanlı Dönemiyle birlikte başlıyor.
Saray mutfağında hemen kendine yer bulan boza, hem halk, hem de saray tarafından yoğun ilgi görüyor. Kışın sıcaklık, yazın ise serinlik veren bu içecek askerleri tok tuttuğu için, ''Bozacılar Bölüğü'' kuruluyor. 16. yüzyılda hem sokaklarda, hem de kahvehanelerde kolayca bulunan boza, 1635 yılında İstanbul'da 300 adet bozahane satışının yapılmasına vesile oluyor. Bu bilgiler, Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'nde aktarılıyor.
II. Sultan Selim zamanında denetimsizlik sebebiyle farklı boza çeşitlerinin ortaya çıkmasıyla bu içeceğe yasak getiriliyor. Bu olayla birlikte bozanın yapımı için standartlar getiriliyor ve tatlı boza satışı devam ediyor. Ancak 4. Sultan Mehmet tarafından hem boza, hem de başka içeceklere tekrar yasak getiriliyor. Bu yasaklar, boza dükkanlarının kapanmasına yol açıyor. Zaman içinde hafifleyen yasaklar, Evliya Çelebi'nin notlarında yazılana göre bozanın tekrar yaygınlaşmasını sağlıyor.
Yeniçeriler tarafından da tüketilen bu içecek, vücut ısısını yükseltiyor. O dönemde tüketilen alkollü ve ekşi bozalar tarihin tozlu sayfalarına karışırken, 19. yüzyılda alkolsüz tatlı bozalar tercih ediliyor. Zamanla fermantasyon süresinde yapılan değişiklikler, bozanın bugün de bildiğiniz lezzetli halini kazanmasını sağlıyor.
Şunlara da göz atın;